Nguyễn Kỳ Phong

Mười chín năm từ ngày cho xuất bản quyển The Palace File (bản dịch Việt ngữ, Hồ Sơ Mật Dinh Độc Lập), một tác phẩm gây được nhiều chú ý lúc đương thời với một số tài liệu mật chưa hề công bố, tháng vừa qua, tác giả Nguyễn Tiến Hưng vừa cho ra mắt một tác phẩm với tựa đề rất hấp dẫn: Khi Đồng Minh Tháo Chạy (KĐMTC).

Nhìn sơ qua, trong khi Hồ Sơ Mật Dinh Độc Lập (HSMĐDL) viết cho đối tượng chính là độc giả Mỹ và đọc giả quen thuộc sử liệu và cập nhật với tình hình chính trị quân sự Mỹ-Việt 1969-1975, KĐMTC với một văn phong đơn giản, nhắm vào đối tượng độc giả không quen thuộc nhiều với sử liệu hay nội tình chính trị Hoa Kỳ vào những năm cuối cùng của liên hệ Viê.t-Mỹ.
KĐMTC gồm có bốn phần, chia ra làm hai mươi chương (trong Lời Nói Đầu, tác giả nói sách chia làm năm phần, nhưng ở phần Mục Lục, người điểm sách chỉ thấy bốn phần). Mỗi chương là một tiêu đề nhỏ, giải thích ý chánh của chương đề. Tác phẩm có 170 trang phụ lục, gồm bản sao của những tài liệu mật trao đổi giữa ba tổng thống Nixon, Ford và Thiệụ Một số thư từ, tài liệu đó cũng được tác giả dịch lại ở nhiều nơi trong sách để làm sáng tỏ thêm chủ đề của tác giả.

Chương Một—người điểm sách nghĩ là chương quan trọng nhất trong KĐMTC—tác phẩm bắt đầu từ giai đoạn Nixon ra tranh cử cho đến khi được đắc cử tổng thống. Chương này muốn nói nhờ tổng thống Thiệu mà Nixon mới đắc cử tổng thống: Tác giả ghi lại sự ưng thuận và giúp đỡ ngầm của ông Thiệu để giúp Nixon thắng phó tổng thống Hubert Humphrey trong mùa tranh cử 1968. Nhưng sau khi thắng cử trở thành tổng thống, Nixon bội ước, quên ơn của VNCH và ông Thiệu, và bắt đầu kế hoạch rút quân khỏi Việt Nam để chấm dứt sự liên hệ của Hoa Kỳ ở Vịêt Nam bằng mọi giá.

Chương Hai, "Kissinger, Ông Là Aỉ" nói về Henry Kissinger, người mà theo tác giả, đã đơn thân độc mã dàn xếp cuộc thương lượng giữa Hoa Kỳ và Bắc Việt, và đã ép VNCH ký vào tờ khai tử cho chính mình vào ngày 27 tháng Giêng, 1973. Chương Ba của KĐMTC sơ lược về những liên lạc bí mật đầu tiên giữa Mỹ và Hà Nội và những áp lực Hoa Kỳ đã áp dụng vào VNCH song song trong thời gian thương lượng từ cuối năm 1971 đến ngày ký hiệp định 1973. Chương Bốn nói đến sự suy thoái của Nixon: Vụ đổ bể Watergate; Nixon phải từ chức; và không còn ai ở Mỹ muốn nhắc đến chuyện Việt Nam. Chương Năm tác giả nói đến khoảng thời gian sau khi hiệp định đươc ký kết: tiềm năng kinh tế của VNCH và sự thịnh vượng của miền Nam trong những năm 1969-1973.

Chương Sáu và Chương Bảy nói về sự khủng hoảng quân sự chính trị xảy ra trên toàn thế giới vào năm 1973 khi khối Ả Rập tấn công Do Tháị Nhưng sau khi thua trận các quốc gia sản xuất dầu hỏa của khối Ả Rập dùng dầu như một vũ khí để gây khó khăn cho các nước tư bản. Việt Nam cũng bị tai họa lây trong biến động thế giới naỵ Trong khi đồng minh Hoa Kỳ thắt lưng buột bụng để đối phó với cơn khủng hoảng kinh tế và năng lượng, VNCH bắt đầu nhìn về các quốc gia khác để hy vọng tìm một vị cứu tin. Ngân Hàng Thế Giới, Pháp, Nhật, và Saudi Arabia là những mục tiêu VNCH muốn cầu viện, để bớt trông cậy vào Hoa Kỳ trong tương laị

Chương Tám, "Năm Của Định Mê.nh." Như tựa đề ghi, năm 1974 là năm định mệnh của VNCH và Nixon—người bảo trợ và cam kết sẽ bảo vệ VNCH. Nếu trước đó VNCH như là một đứa con dưỡng tử của Hoa Kỳ, thì sau khi Nixon từ chức, VNCH trở thành một dưỡng tử mất chạ Từ Chương Chín đến Chương Mười Ba: Sau khi Nixon "chết," quốc hội và hành pháp Hoa Kỳ cấn trách nhiệm về Việt Nam qua lại: Không ai thật sự muốn ôm một trách nhiệm mà họ đã muốn khước từ hơn sáu năm về trước. Hoa Kỳ, vào năm 1974 vẫn còn là đồng minh của Việt Nam, nhưng chỉ là một đồng minh trên danh xưng. Khi quốc hội cắt giảm những chương trình viện trợ về quân sự và kinh tế đã chuẩn chi từ trước cho Việt Nam, trừ những tiếng nói phản đối yếu ớt của những viên chức cấp nhỏ Hoa Kỳ còn tình nghĩa với người bạn đồng minh Việt Nam, tất cả những nhân viên cao cấp còn lại ở quốc hội và hành pháp đều lờ đị

Chương 14 đến Chương 18: Tác giả viết về những biến chuyển ở Hoa Thịnh Đốn và Saigon vào tháng cuối cùng của VNCH; những chi tiết về vấn đề quốc hội chống hay ủng hộ số lượng người Việt được di tản qua Mỹ; các kế hoạch di tản và bảo vệ cuộc di tản; chuyến ra đi của ông Thiệu; của đại sứ Martin; ngày tác giả họp báo ở Hoa Thịnh Đốn để công bốờ những mật ước trao đổi giữa hai tổng thống Nixon và Thiệu; và phản ứng của dân Mỹ đối với lớp người di tản đầu tiên.

Hai chương sau cùng, 19 và 20, viết về những ngày đầu của đoàn người di tản trên đất Mỹ; nhận định của tác giả về lý do thất bại của VNCH; và cuộc chiến Việt Nam như một kinh nghiệm cho Hoa Kỳ và là một bài học cho những đồng minh của Hoa Kỳ trong tương laị
* * *
Ý nghĩ đầu tiên sau khi đọc KĐMTC là những ai đã đọc HSMĐDL rồi, thì sẽ thấy thất vọng sau khi đọc KĐMTC. Buông quyển KĐMTC xuống, người điểm sách có cảm tưởng mình vừa đọc lại bản dịch Việt ngữ của The Palace File—chỉ khác là bản dịch này kém hơn bản dịch HSMĐDL của Cung (Thúc) Tiến trước đâỵ Trong căn bản, KĐMTC không có gì mới so với HSMĐDL. Nếu có khác thì khác ở chổ KĐMTC không được soạn thảo cẩn thận như HSMĐDL.

Nếu để ý độc giả sẽ thấy những gì tác giả nói ở phần giới thiệu hoàn toàn khác xa sự thật khi so sánh nội dung giữa hai tác phẩm cũ và mớị Ở trang 18 trong phần Lời Nói Đầu, tác giả viết, "Sách này dựa vào một phần cuốn HSMĐDL và vào những nghiên cứu thêm của tác giả trong mười năm quạ Trong cả hai cuốn, ngoài phần tài liệu, chúng tôi đã bổ sung bằng những phỏng vấn với các viên chức hữu trách của hai phía Việt Nam Cộng Hòa và Hoa Kỳ ..." Nhưng khi so sánh hai tác phẩm, chúng ta thấy KĐMTC không có gì khác hơn HSMĐDL—nếu không nói là ít hơn về mặt sử liệu và phụ chú với nhiều lỗi typos.

Trong HSMĐDL (The Palace File, New York: Harper & Row, 1986) độc giả thấy HSMĐDL có 113 tài liệu tham khảo liệt kê ở phần thư mục, so với 118 tài liệu trong KĐMTC. Trong năm tài liệu "mới" thêm vào KĐMTC, có hai tác phẩm xuất bản năm 2002 và 2003; tên một web site với nội dung cách đây hơn mười năm; bản dịch Việt ngữ của một tác phẩm xuất bản năm từ 1983; và bản tường trình của đại sứÔ Martin ở quốc hội vào năm 1976. Trong 270 chú thích ghi trong KĐMTC, hơn 230 chú thích được dịch lại từ HSMĐDL. Cũng trong lời giới thiệu, tác giả nói KĐMTC có bổ sung thêm nhiều phỏng vấn mới ... nhưng tất cả phỏng vấn liệt kê trong KĐMTC là từ năm 1986 trở về trước, hoàn toàn giống như trong HSMĐDL. Nếu để ý, trong khi vài thư liệu có ý nghĩa trong lúc soạn cuốn HSMĐDL, nhưng trong KĐMTC, những cuốn sách như tử vi đẩu số; nhập môn triết học Trung Quốc; hay tư tưởng của Khổng Tử và Mao (Theodora Lau, The Handbook Horoscope; Fung Yu-Lan, History of Chinese Philosophy; và H.G. Creel, Chinese Thought: From Confucius to Mao Tse-tung) thì không có một ý nghĩa nào trong tác phẩm mới nếu tác giả không dùng để chú thích. Mười chín năm từ ngày xuất bản HSMĐDL, với bao nhiêu tài liệu được giải mật, bao nhiêu tác phẩm mới có liên hệ đến chủ đề tác giả viết, nhưng độc giả không thấy một tài liệu nào mới được trích dẫn trong KĐMTC.
Một trong nhiều lý do làm người đọc thất vọng là trong khi tác phẩm HSMĐDL, với sự hợp tác của Jerrol L. Schecter (một thời chủ biên mục ngoại giao của tuần báo Time, mà tác giả có khi ghi là chủ bút), được soạn thảo rất cẩn thận, rất giáo khoạ Trong khi KĐMTC, mặc dù có nhiều đoạn được dịch thẳng từ HSMĐD,ợ có nhiều sai lầm và lệch lạc(do sự cẩu thả của người đánh máy hay sự bất cẩn của tác giả. Trong khi trong HSMĐDL có những chi tiết có thể gây ra tranh luận, nhưng những chi tiết đó được trình bày với dẫn chứng và bằng sử liệụ Nhưng trong KĐMTC, nhiều chi tiết đã làm độc giả gãi đầu vì tác giả không cung cấp một tài liệu nào để chứng minh cho những nhận định đưa rạ

KĐMTC, theo tác giả, được viết cho độc giả Việt Nam. Nhưng độc giả nào cũng có hai loại: độc giả tương đối cập nhật và độc giả không cập nhật với những gì được trình bày trong sách. Cái caveat mà những độc giả thông thạo nhìn thấy trong KĐMTC là: một số chi tiết, và nhận định trong KĐMTC sẽ làm nhiều người đọc chưa thông thạo trở nên hoang mang nếu họ không được hướng dẫn sử liệu hay bị hướng dẫn trật. Đó là một trong những khiếm khuyết của KĐMTC.

Bài điểm sách dưới đây có hai phần. Một phần nói đến những điểm quan trọng đáng chú ý, có thể đưa đến nhiều tranh luận về phương diện xử dụng sử liệu ; phần kia là những lỗi typos/bất cẩn mà người điểm sách nhận ra trong tác phẩm Khi Đồng Minh Tháo Chạy tác giả Nguyễn Tiến Hưng.

Chương Một là chương lý thú vì tác giả viết về một nhân vật mà ít độc giả Việt Nam quen tên: bà goá phụ Anna Chan Chennault—người liên lạc sau lưng giữa ứng cử viên Nixon và tổng thống Thiệu bắt đầu từ tháng 6-1968. Độc giả Việt không quen thuộc với tên Anna Chennault vì tám năm sau khi vụ liên lạc bí mật giữa bà Chennault, Nixon, đại sứ Bùi Diễm và tổng thống Thiệu, thì sự vụ mới lộ ra trên báo chí (năm 1969, ký giả lão thành Theodore H. White, trong The Making of the President 1968, có nhắc đến vai trò của Chennault và ông Thiệu trong kết quả bầu cử, tuy nhiên cho đến lúc đó, trừ các cơ quan tình báo như FBI; CIA; và National Securty Agency là có bằng chứng chắc chắn, tất cả chỉ là tin đồn lúc đương thời). Năm 1976 tác giả David Wise, trong The American Police State, có nhắc sơ qua vụ này; đến năm 1979, Thomas Powers, trong một tác phẩm viết về cuộc đời của xếp CIA Richard Helms, The Man Who Kept the Secrets: Richard Helms and the CIA, viết nhiều chi tiết hơn về liên hệ giữa bà Chennault và ông Thiệụ Nhưng độc giả Mỹ phải chờ đến năm 1980 khi chính bà Chennault cho xuất bản cuốn hồi ký The Education of Anna thì phần lớn sự thật mới được phơi bày từ chính người trong cuộc. Về phía thư liệu Việt ngữ, theo sự hiểu biết của người điểm sách, chỉ có hai tác phẩm nói đến bà Chennault: Nguyễn Tiến Hưng, năm 1986, trong The Palace File (mà trong đó ông Hưng trích theo The Price of Power (1983) của Seymour Hersh); và năm sau, 1987, cựu đại sứ Bùi Diễm nói rõ hơn trong hồi ký In the Jaws of Historỵ Năm 1998, sau khi tất cả đã chìm vào quên lãng, một nhân vật có liên hệ sâu đậm đến VNCH và những bí mật của vụ Chennault, cựu thứ trưởng Vụ Viễn Đông William Bundy (và là một nhân viên CIA cao cấp trước đó) cho xuất bản quyển A Tangled Web: The Making of Foreign Policy in the Nixon Presidencỵ Trong tác phẩm, Bundy xác định lại nhiều chi tiết đã viết trong In the Jaws of History của Bùi Diễm. Bundy, với cương vị thứ trưởng Vụ Viễn Đông đương thời, chắc chắn đã đọc những báo cáo mật về những liên lạc giữa ông Thiệu, Bùi Diễm, Nixon, Nguyễn Văn Kiểu (anh tổng thống Thiệu, đại sứ VNCH ở Đài Loan), Chennault và những người đại diện Nixon. Một số hồ sơ giãi mật sau này cho chúng ta biết không những tình báo Mỹ biết được nội dung những liên lạc giữa những người nói trên ở nội địa Mỹ, họ còn biết luôn những đối thoại giữa ông Kiểu và ông Thiệu xảy ra trong dinh Độc Lập (đọc, Foreign Relations of the United States, Vol. VII, Vietnam: September 1968-January 1969, tiết mục về Anna Chennault và Thomas Karamessines. Karamessines là phó giám đốc CIA lo về điệp vụ mật).

Vụ Chennault vis-a-vis bầu cử tổng thống Mỹ 1968 là một sự kiện quan trọng trong lịch sử chiến tranh Viê.a.t Nam cũng như lịch sử bầu cử tổng thống Mỹ. Cả hai tổng thống Nixon và Johnson, nhưng vì tính chất tối mật của vấn đề, không hề nhắc đến tên bà Chennault trong hồi ký, dù trong năm bầu cử đó bà Chennault đã quyên được 250 ngàn mỹ kim cho Nixon, một món tiền rất lớn vào năm 1968 (đọc Theodore White, sđd, trang 444). William Bundy, trong tác phẩm nói trên, tuyên bố cuộc bầu cử năm 1968 là cuộc bầu cử tổng thống Mỹ duy nhất mà kết quả có thể đã bị ảnh hưởng bởi một chánh quyền ngoại quốc.

Như độc giả đã thấy, tất cả sử liệu tác giả trích cho chương này lấy lại từ tác phẩm HSMĐDL, và dựa vào những phỏng vấn với bà Chennault. Tuy nhiên hơn 20 năm đã qua, tất cả những sử liệu đó quá cũ. Những sử liệu mới như của William Bundy, Bộ Ngoại Giao, hồi ký của tổng trưởng quốc phòng Clark Clifford (Counsel to the President: A Memoir) là những sử liệu sáng tỏ hơn mà lẽ ra tác giả phải xử dụng để cập nhật thêm vào KĐMTC. Người điểm sách cũng để ý một điều: tác giả KĐMTC quá tin vào những gì bà Chennault nói (qua phỏng vấn) mà không để ý hay đọc những gì bà Chennault viết, hay các tài liệu khác viết về bà Chennault. Một thí dụ: Bà Chennault viết trong hồi ký (và nói với tác giả khi trong phỏng vấn) là bà không nhớ John Mitchell (cố vấn ủy ban bầu cử Nixon) hay chính Nixon muốn bà đưa đại sứ Bùi Diễm đến gặp Nixon ở New York. ... Nhưng qua tác phẩm của William Safire (Before the Fall: An Inside View of the Pre-Watergate White House) chúng ta thấy chính Chennault là người tự viết thư đề nghị cuộc gặp mặt đó (Safire có chụp lại lá thư đề nghị của Chennault trong sách).

Ở trang 32, KĐMTC, tác giả nói sơ về cuộc diện kiến đầu tiên giữa ông Thiệu và phó tổng thống Hubert Humphrey—cuộc diện kiến đã làm cho ông Thiệu có ấn tượng xấu về Humphreỵ Nhưng tác giả không cho người đọc biết ông dựa vào từ tài liệu nào để viết đoạn văn đó. Nội dung cuộc đối thoại được ghi lại đầy đủ hơn trong hồi ký của Humphrey, The Education of a Public Man, vào năm 1991.

Trang 35 và 181 trong KĐMTC tác giả viết về tinh thần của tổng trưởng quốc phòng Robert McNamarạ Tác giả nói dù McNamara nghi ngờ về kết quả cuộc chiến ngay từ lúc ông đem quân vào miền Nam nhưng ông vẫn tiếp tục ... chỉ vì ông muốn làm vừa lòng tổng thống Johnson để hy vọng được bổ nhiệm vào chức chủ tịch Ngân Hàng Thế Giới! Nhận định như vậy thì sẽ làm nhiều độc giả am tường sử liệu về McNamara nhức đầụ McNamara không nghĩ gì về Ngân Hàng Thế Giới (NHTG) , hay muốn về làm chủ tịch cho đến mùa Thu năm 1967—một vài tháng trước khi ông từ chức. Trong hai tác phẩm của tác giả (nói là hai tác phẩm nhưng thật ra chỉ có một về phương diện sử liệu) chúng ta không thấy tác giả đọc hay chú một tác phẩm nào về McNamara, để cho chúng ta thấy kết luận của tác giả có quan sát và nghiên cứụ Không phải sử liệu không có sách về McNamarạ Khi HSMĐDL ra đời năm 1986, hai tác phẩm khá đầy đủ về McNamara (Henry L. Trewhit, McNamara: His Ordeal at the Pentagon, 1971; và David Halberstam, The Best and the Brightest, 1972). Trong 19 năm giữa hai tác phẩm của tác giả, sử liệu có thêm hai tác phẩm khác: Deborah Shapley, Promise and Power: The Life and Times of Robert R. McNamara; và hồi ký của McNamara, In Retrospect: The Tragedy and Lessons of Vietnam. Hai tác phẩm đó cho ta khá đầy đủ về tinh thần của McNamara trong cuộc chiến. Một hồi ký khác, Counsel to the President của tổng trưởng quốc phòng Clark Clifford (người thay McNamara) cũng có cái nhìn rất sâu về tâm trạng của McNamara vào mùa Thu năm 1967, khi McNamara lần đầu tiên đề nghị Johnson đi tìm một giải pháp thương lượng chính trị hơn là tiếp tục kế hoạch quân sư..

Về chuyện tác giả nói McNamara biết mình sai trong cuộc chiến nhưng vẫn tiếp tục chỉ vì muốn làm vừa lòng Johnson, để hy vọng được bổ nhiệm vào NHTG: Tác giả chú tài liệu đến từ Harry G. Summer, đăng trong tuyển tập Vietnam: A Reader, một tuyển tập in lại những bài viết đã đăng trên nguyệt san Vietnam. Đại tá Summer, Jr., tác giả của hai tác phẩm bán rất chạy là On Strategy và The Vietnam War Almanac. Nhưng không tác giả nào lại trích theo Summer, phê bình tâm trạng (trong một đoạn văn vài mươi chữ và không có chú thích) của McNamara trong một bài viết chưa đầy mười trang đăng trên một nguyệt san quân sư.. Nhất là về biến cố tâm lý quan trọng của một người được nhắc đến nhiều nhất trong thập niên 1960. McNamara biết về NHTG một cách bất ngờ: George Woods, đương kim chủ tịch NHTG, bất thình lình đến ăn trưa với McNamara, và nói ông rất thích bài diễn văn của McNamara đọc ở Montreal về an ninh và phát triển kinh tế thế giớị ... Ông đề nghị McNamara vào làm chủ tịch khi ông từ chức vào cuối năm 1968. Với nhiều lo âu về những tiến triển bi quan trong cuộc chiến ở Việt Nam; với những buồn phiền về cái chết của người bạn thân (John McNaughton, hàng thứ ba ở bộ quốc phòng; bạn thân từ Harvard, chết vì tai nạn máy bay), McNamara bàn với vợ suốt đêm về chuyện NHTG. Vào giữa tháng 10-1968, khi thổ lộ với Johnson ông muốn từ chức, Johnson hỏi ông muốn tiếp tục phục vụ ở bất cứ một cơ quan nào không ... McNamara trả lời chỉ có NHTG là nơi ông muốn phục vụ, nếÔu ông còn phục vụ chính phủ. Và Johnson bổ nhiệm McNamara vào chức chủ tịch The World Bank một cách bất ngờ đến độ McNamara chỉ biết khi đọc tin trên báo (đọc Shapley, sách đã dẫn, trang 416-427; Hồi ký của tổng thống Johnson, The Advantage Point: Perspectives of the Presidency, 1963-1969, trang 20, cũng nói tương tự như vậy). Chúng ta đều biết, trước khi nhận lời (vì nể) Kennedy về làm tổng trưởng quốc phòng, McNamara đang là chủ tịch hãng xe Ford với lương tháng 410 ngàn mỹ kim một năm (năm1960). Chỉ mới bốn mươi bốn tuổi đầu, McNamara là vị giám đốc trẻ tuổi nhất và là người đầu tiên làm giám đốc hãng Ford mà không thuộc giòng họ Ford! Khi mời McNamara về tham gia nội các, Kennedy đã cho ông hai chọn lựa: tổng trưởng tài chánh hay quốc phòng. Trong khi đó, Ngân Hàng Thế Giới của năm 1968 chỉ là một cơ quan quốc tế nhỏ, tiền cho vay hàng năm chưa đến một tỉ; có khoảng 1.600 nhân viên; không có thế lực chính trị vì Nga và Trung Cộng vẫn chưa là hội viên. Ai muốn làm chủ tịch Ngân Hàng Thế Giới nếu có chọn lựa làm tổng trưởng Tài Chánh hoặc Quốc Phòng? Trong phần lịch sử NHTG do chính cơ quan này viết, những tác giả cũng nói sự bổ nhiệm của McNamara là ngoài dự tính của đương sư.. H.R. McMaster, trong một tác phẩm gần như kết án McNamara, Dereliction of Duty: Lyndon Johnson, Robert McNamara, the Joint Chiefs of Staff and the Lie That Led to Vietnam, cũng không kết án McNamara như vậỵ Khi tác giả Nguyễn Tiến Hưng viết McNamara gia tăng đem quân vào việt Nam; mù quáng gia tăng cuộc chiến chỉ để làm vừa lòng tổng thống, hầu hy vọng được bổ nhiệm làm giám đốc Ngân Hàng Thế Giới, thì chỉ là một suy luận vô căn cứ cho MacNamarạ Robert Strange McNamara không bao giờ có ý định đó.

Chương Hai, "Kissinger, Ông Là Aỉ" Chương này cũng khá quan trọng, nói về Henry Kissinger, người mà theo tác giả, đã đơn thân độc mã dàn xếp cuộc thương lượng giữa Hoa Kỳ và Bắc Việt, và đã ép buộc VNCH ký vào tờ khai tử của mình ngày 27 tháng Giêng, 1973. Ở chương Hai, cũng như Chương Một, tác giả dựa vào những tài liệu của 19 năm trước, không có gì mới trên phương diện sử liệụ Ở vài nơi, tác giả viết hoàn toàn say lạc.
Ngay phần mở đầu chương, trong đoạn văn tả về cậu bé Heinz (tên thật của Kissinger lúc chưa đổi ra Henry), hình như tác giả đã đọc lầm, hay hiểu lầm nguyên tác Anh văn: trong hai quyển kỷ truyện được gọi là căn bản về Kissinger, (Kissinger, của Marvin Kalb và Bernard Kalb; và Kissinger: A Biography, của Walter Isaacson), cả hai tác phẩm đều nhắc lại một thói quen của Kissinger lúc ông còn nhỏ: ông băng qua đường khi trên đường đi có những đám trẻ khác tiến về hướng ông. Ý muốn nói, vì là gốc Do Thái, lúc còn nhỏ ông thường bị đám trẻ con Đức ăn hiếp lúc còn ở quê nhà ... nên thói quen là ông băng qua đường, đi lối khác cho yên chuyện. Dù đã đến Mỹ nhung ông vẫn còn thói quen đó. Nhưng trong đoạn văn mở đầu của Chương 2, tác giả viết Kissinger rất cẩn thận, thường chờ xem có đám trẻ nào đi qua đường thì mới theo sau cùng băng qua những con đường ở New York. Thật khó hiểu đoạn văn này xuất từ đâu, vì tác giả không ghi chú thích. Nhưng theo những gì người điểm sách đã đọc, câu văn bị tác giả hiểu lầm ở trên xuất phatÔ từ Kalb (trang 31, sđd) hay làợ Isaacson (trang 33, sđd).

Trong KĐMTC, trang 58, khi nói về Kissinger, tác giả Hưng viết: "Chính phủ Johnson đồng ý và ngày 21 tháng Bảy 1967, hai người Pháp [Herbert Marcovich và Raymond Aubrac] cùng với Kissinger bay ra Hà Nội gặp thủ Tướng Phạm Văn Đồng." Nhưng chuyện Kissinger đi chung với hai người Pháp qua Hà Nội gặp Phạm Văn Đồng năm 1967 là chuyện hoàn toàn không có. Hồi ký của chính Kissinger không có chuyện đó. Một trong những quyển sách rất hay viết về cuộc đời của Kissinger (Walter Isaacson, Kissinger) cũng không ghi là Kissinger đã đến Hà Nội trong cuộc thương lượng mật có bí danh Pennsylvania vào năm 1967. Cuốn sách căn bản nhất về mật vụ Pennsylvania và những trao đổi bí mật đầu tiên giữa Hoa Kỳ và Hà Nội, The Secret Search for Peace in Vietnam, của hai tác giả David Kraslow và Stuart H. Loory, cũng không có chi tiết chuyện Kissinger đi Hà Nội năm 1967. Tác giả chú sử liệu nằm ở trang 86 trong sách của hai anh em Marvin Kalb và Bernard Kalb, Kissinger, nhưng trong sách không có viết như vậỵ (Thật ra, không phải trang 86, mà là trang 71. Nhân tiện cũng nhắc luôn để người đọc nếu cần tìm thư liệu đỡ tốn thì giờ: Trang 59, KĐMTC, phụ chú 12, tác giả chú trang 25, 26, 29 trong sách của Kalb, đúng ra là trang 19; ở trang 63 trong KĐMTC, phụ chú 18, tác giả chú thư liệu nằm ở trang 481 trong sách của Seymour Hersh, The Price of Power: Kissinger in the Nixon White House, tác giả hay người đánh máy nhầm lẫn, ở trang 402 mới đúng. Người điểm sách tra theo ấn bản mà tác giả ghi ở thư mục.) Cũng nói thêm, tác phẩm Kissinger của anh em nhà Kalb, xuất bản năm 1974, là cuốn sách nịnh, nói tốt cho Kissinger hơn là một tác phẩm công bằng về sử quan. Tác giả trích khá nhiều trong sách của anh em Kalb, nhưng vì một sự vội vã nào đó, tác giả đọc và viết sai hơi nhiềụ Trang 53-55 trong KĐMTC, nói Kissinger sang Mỹ năm 1933. Tác giả đọc nhầm, Kissinger di cư sang Mỹ năm 1938. Tác giả trích trang 42-49 trong sách của anh em Kalb; đúng hơn, đoạn tác giả trích nằm trong trang 31-33.

Như một phụ chú về những liên lạc bí mật đầu tiên giữa Mỹ và phía bên kia: Trước đó gần đúng một năm, Hoa Kỳ đã tìm cách liên lạc với đại diện của Mặt Trận Giải Phóng Miền Nam qua trung gian của cựu đại tướng Nguyễn Khánh. Nguyễn Khánh, lúc đó đã bị các tướng trẻ lưu đày qua Mỹ, làm trung gian và đưa đại sứ Ụ Alexis Johnson qua Pháp gặp nhà văn Lê Văn Trương, người mà Nguyễn Khánh nói rất rành về những đại diện của Việt Cộng ở Miền Nam. Hai bên gặp nhau hai lần, ngày 17 và 20 tháng 7-1966, nhưng cuộc liên lạc không đi đến đâu vì Hoa Kỳ thấy cả ông Trương lẫn ông Khánh đều không có một thực chất để chứng tỏ là họ có ảnh hưởng với phía Việt Cộng ở miền Miền Nam (đọc, Foreign Relations of the United States, Vol. IV, Vietnam: 1966, trang 497-502. Trong tài liệu đó, mật hiệu của Nguyễn Khánh là "Ray" và của Lê Văn Trương là "Ông Ngoại").

Xem tiếp phần 2